در کشوری پهناور و پرجمعیت مانند برزیل، که از شمال تا جنوب بیش از هشت هزار کیلومتر وسعت دارد، سیستم حمل‌ونقل عمومی نقشی حیاتی در زندگی روزمرهٔ مردم ایفا می‌کند. شهروندان برزیلی از اتوبوس، مترو، تاکسی، قطار شهری و حتی سیستم‌های دوچرخه‌سواری عمومی برای رفت‌وآمد استفاده می‌کنند. در سال ۱۴۰۴ (۲۰۲۵ میلادی)، دولت برزیل و شهرداری‌های محلی گام‌های چشمگیری برای بهبود شبکهٔ حمل‌ونقل، دیجیتالی‌سازی خدمات و کاهش آلایندگی برداشته‌اند. در این مقاله، ساختار کلی، ویژگی‌ها، هزینه‌ها و نوآوری‌های جدید سیستم حمل‌ونقل عمومی برزیل را بررسی می‌کنیم.
وضعیت کلی حمل‌ونقل عمومی در برزیل
برزیل دارای یکی از متنوع‌ترین سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی در آمریکای جنوبی است. در شهرهای بزرگ مانند ریو دو ژانیرو، سائوپائولو، برازیلیا و سالوادور، شبکهٔ گسترده‌ای از مترو، اتوبوس و تراموا فعالیت دارد. اما در شهرهای کوچک‌تر، حمل‌ونقل عمدتاً بر پایهٔ اتوبوس‌های محلی و ون‌های اشتراکی استوار است.
طبق گزارش وزارت حمل‌ونقل برزیل، روزانه بیش از ۵۵ میلیون سفر شهری از طریق وسایل نقلیه عمومی انجام می‌شود که نشان از اهمیت بالای این بخش در اقتصاد و رفاه اجتماعی کشور دارد.
متروهای برزیل؛ قلب تپندهٔ شهرهای بزرگ
توسعه و کارایی
مترو در برزیل یکی از پرکاربردترین وسایل حمل‌ونقل شهری است. در شهر سائوپائولو، طول خطوط مترو بیش از ۱۰۰ کیلومتر است و روزانه حدود ۵ میلیون نفر از آن استفاده می‌کنند. سیستم مترو در ریو دو ژانیرو نیز شامل دو خط اصلی است که مناطق شمالی و جنوبی شهر را به هم متصل می‌کند.
در سال ۱۴۰۴، بر اساس طرح توسعه ملی، خطوط جدیدی در شهرهای کوریچیبا و فورتالزا افتتاح شده‌اند که به کاهش ترافیک و آلودگی کمک می‌کنند.
امکانات و کیفیت خدمات
قطارهای مترو در برزیل مجهز به تهویهٔ مطبوع، اینترنت وای‌فای، دوربین‌های امنیتی و سامانهٔ اطلاع‌رسانی دیجیتال هستند. زمان‌بندی حرکت‌ها دقیق و از طریق اپلیکیشن‌های رسمی در دسترس کاربران قرار دارد.
اتوبوس؛ پرکاربردترین وسیلهٔ حمل‌ونقل عمومی
تنوع خطوط و گستردگی شبکه
سیستم اتوبوس‌رانی در برزیل، گسترده‌ترین بخش حمل‌ونقل عمومی است. در شهر کوریچیبا، الگوی «اتوبوس تندرو (BRT)» برای نخستین بار در جهان اجرا شد و اکنون در بسیاری از شهرهای دیگر مانند ریو و سائوپائولو نیز به‌کار گرفته می‌شود.
ایستگاه‌های اتوبوس برزیل دارای امکاناتی مانند نمایشگر زمان حرکت، بلیت‌خوان دیجیتال، رمپ معلولان و سامانهٔ تهویه هستند.
بلیت و هزینه‌ها
در سال ۱۴۰۴، میانگین کرایهٔ اتوبوس در شهرهای بزرگ حدود ۵ تا ۶ رئال برزیل (معادل تقریبی ۵۰ تا ۶۵ هزار تومان) است. سیستم پرداخت الکترونیکی از طریق کارت‌های اعتباری مخصوص (Bilhete Único) یا اپلیکیشن‌های موبایلی انجام می‌شود.
تاکسی‌ها و خدمات آنلاین
در برزیل تاکسی‌ها همچنان بخشی از ناوگان عمومی محسوب می‌شوند، اما در سال‌های اخیر پلتفرم‌های آنلاین مانند Uber، 99 و Cabify جایگزین روش سنتی شده‌اند. این اپلیکیشن‌ها به دلیل امنیت بالا، امکان پرداخت دیجیتال و شفافیت قیمت، در میان گردشگران و مهاجران بسیار محبوب هستند.
کرایهٔ پایهٔ تاکسی‌ها معمولاً بین ۶ تا ۸ رئال است و با توجه به مسافت، ساعت و ترافیک افزایش می‌یابد. در شهرهای گردشگری مانند ریو دو ژانیرو، تاکسی‌های زردرنگ رسمی شهرداری فعالیت می‌کنند که نرخ ثابتی دارند.
قطارهای بین‌شهری و منطقه‌ای
شبکهٔ ریلی در حال نوسازی
برزیل دارای بیش از ۳۰ هزار کیلومتر خطوط ریلی است که بخشی از آن برای حمل‌ونقل مسافری و بخش دیگر برای باربری استفاده می‌شود. پروژهٔ «Trem InterCidades» که در سال ۱۴۰۴ در حال اجراست، هدفش اتصال شهرهای اصلی ایالت سائوپائولو به‌وسیلهٔ قطارهای سریع‌السیر است.
قطارهای حومه‌ای
در اطراف شهرهای بزرگ، قطارهای حومه‌ای (CPTM) روزانه صدها هزار کارگر و کارمند را جابه‌جا می‌کنند. این قطارها معمولاً با مترو هماهنگ هستند و از همان کارت بلیت استفاده می‌کنند.
دوچرخه‌سواری عمومی و مسیرهای سبز
در راستای سیاست‌های محیط‌زیستی، شهرهای بزرگ برزیل مانند ریسیف، سالوادور و ریو دو ژانیرو طرح «دوچرخهٔ اشتراکی» را اجرا کرده‌اند. ایستگاه‌های اجارهٔ دوچرخه در نقاط مرکزی شهر نصب شده و کاربران با اسکن کد QR و پرداخت آنلاین می‌توانند برای مدت مشخصی از دوچرخه استفاده کنند.
در سال ۱۴۰۴، بیش از ۴۵۰ کیلومتر مسیر اختصاصی دوچرخه‌سواری در سراسر کشور راه‌اندازی شده که موجب کاهش آلودگی هوا و افزایش فعالیت بدنی شهروندان شده است.
فناوری و دیجیتالی‌سازی در حمل‌ونقل عمومی
اپلیکیشن‌ها و پرداخت هوشمند
در چند سال اخیر، دولت برزیل با همکاری شرکت‌های فناوری، سیستم‌های سنتی را دیجیتالی کرده است. اکنون بیشتر وسایل حمل‌ونقل به اپلیکیشن‌های رسمی متصل هستند که اطلاعاتی مانند موقعیت مکانی، ساعت حرکت، میزان ترافیک و کرایه را نمایش می‌دهند.
کارت‌های هوشمند قابل شارژ، جایگزین بلیت‌های کاغذی شده‌اند و با سامانهٔ NFC یا QR Code در تمام وسایل نقلیه قابل استفاده‌اند.
انرژی‌های پاک
در راستای اهداف زیست‌محیطی، بیش از ۳۰ درصد از اتوبوس‌های جدید برزیل در سال ۱۴۰۴ با انرژی برق یا سوخت زیستی کار می‌کنند. این اقدام به کاهش چشمگیر انتشار دی‌اکسیدکربن کمک کرده و برزیل را در مسیر توسعهٔ پایدار قرار داده است.
چالش‌ها و مشکلات سیستم حمل‌ونقل
با وجود پیشرفت‌های چشمگیر، هنوز چالش‌هایی مانند ترافیک سنگین، تأخیر در پروژه‌های زیرساختی، و هزینهٔ بالای نگهداری وجود دارد. در برخی مناطق دورافتاده، ناوگان حمل‌ونقل فرسوده است و کمبود نظارت موجب بروز نارضایتی میان کاربران می‌شود.
همچنین در شهرهای بزرگ، ازدحام بیش‌ازحد در ساعات اوج مصرف (۷ تا ۹ صبح و ۵ تا ۷ عصر) یکی از مشکلات اساسی به شمار می‌رود.
آیندهٔ سیستم حمل‌ونقل در برزیل
دولت فدرال برزیل برنامه‌ای بلندمدت با عنوان Plano Nacional de Mobilidade 2030 تدوین کرده است که هدف آن توسعهٔ متوازن و پایدار حمل‌ونقل شهری است. بر اساس این طرح، تا سال ۱۴۰۹ (۲۰۳۰ میلادی) قرار است:
-
۸۰ درصد ناوگان اتوبوس‌ها برقی شوند.
-
تمامی ایستگاه‌ها برای افراد دارای معلولیت مناسب‌سازی شوند.
-
سامانهٔ بلیت واحد ملی راه‌اندازی گردد.
-
ترافیک در مراکز شهری تا ۲۰ درصد کاهش یابد.
نتیجه‌گیری
سیستم حمل‌ونقل عمومی در برزیل در سال ۱۴۰۴، تلفیقی از پیشرفت، تنوع و تلاش برای پایداری است. از متروهای مدرن تا اتوبوس‌های برقی و دوچرخه‌های اشتراکی، این کشور توانسته الگوی موفقی از حمل‌ونقل شهری کارآمد ارائه دهد. هرچند هنوز چالش‌هایی وجود دارد، اما مسیر توسعهٔ این بخش رو به رشد و امیدوارکننده است.
اگر قصد مهاجرت، تحصیل یا زندگی در برزیل را دارید، آشنایی با سیستم حمل‌ونقل عمومی می‌تواند بخش مهمی از آمادگی شما برای ورود به این کشور باشد. با بررسی شهر محل اقامت و نصب اپلیکیشن‌های حمل‌ونقل محلی، می‌توانید از مزایای گستردهٔ این سیستم بهره‌مند شوید و سفرهای شهری خود را آسان‌تر و اقتصادی‌تر کنید.